سنگ کلیه
خلاصه مطلب
سنگ کلیه (که به آن سنگ کلیه ، نفرولیتازیس یا سنگ ادراری نیز گفته می شود) رسوبات سفتی است . و از مواد معدنی و نمک های ادراری در داخل کلیه های شما تشکیل می شود.
رژیم غذایی نا مناسب ، وزن اضافی بدن ، برخی شرایط پزشکی و برخی مکمل ها و داروها از جمله دلایل متعدد تشکیل سنگ کلیه هستند
سنگ کلیه می تواند در هر قسمتی از دستگاه ادراری شما تشکیل شود .( از کلیه ها حالب ها و مثانه) .
غالباً سنگ های ادراری بدنبال غلیظ شدن ادرار تشکیل می شوند و به مواد معدنی اجازه می دهند تا کرستالیزه شده و به هم بچسبند.
دفع سنگ کلیه می تواند کاملاً دردناک باشد ، اما اگر این سنگها به موقع تشخیص داده شوند ، هیچ گونه آسیب دائمی به کلیه ها نمی رسانند.
بسته به شرایط بیماری شما ، ممکن است به چیزی بیشتر از مصرف داروهای ضد درد و نوشیدن آب زیاد برای دفع سنگ کلیه نیاز نداشته باشید.
در موارد دیگر – به عنوان مثال ، اگر سنگ ها در مجاری ادراری گیر کرده ، با عفونت ادراری همراه باشند یا عوارضی برای کلیه ها ایجاد کنند – ممکن است به جراحی اورژانس نیاز داشته باشد.
در صورت افزایش خطر ابتلا مجدد به سنگهای کلیه ، اورولوژیست شما ممکن است درمان پیشگیرانه را برای کاهش خطر عود مجدد سنگ کلیه توصیه کند.
علائم سنگ کلیه ی انسان
سنگ کلیه معمولاً تا زمانی که در داخل کلیه باشد و به حالب شما منتقل نشود – لوله هایی که کلیه ها و مثانه را به هم متصل می کند ، علائم ایجاد نمی کند.
اگر در حالب ها قرار گیرد ، ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و باعث استاز ادرار کلیه و اسپاسم حالب شود که می تواند بسیار دردناک باشد.
در آن زمان ، ممکن است علائم و نشانه های زیر را تجربه کنید:
درد شدید در پهلو و پشت ، زیر دنده ها
دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران منتقل می شود
دردی که متناوب هست و شدت آن متغیر است
درد یا احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
علائم و نشانه های دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ادرار صورتی ، قرمز یا قهوه ای(خونی)
ادرار کدر یا بدبو
ضرورت در ادرار کردن ، تکرر ادرار با حجم کم و تکراری
تهوع و استفراغ
تب و لرز در صورت وجود عفونت
درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است تغییر کند. به عنوان مثال ، تغییر مکان یا افزایش و یا کاهش شدت با حرکت سنگ در مجاری ادراری شما.
زمان مراجعه به پزشک برای سنگ کلیه
در صورت وجود علائم و نشانه هایی که شما را نگران می کند ، با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر فوراً به اورولوژیست مراجعه کنید:
درد آنقدر شدید است که نمی توانید بی حرکت بنشینید
درد همراه با تهوع و استفراغ
درد همراه با تب و لرز
وجود خون در ادرار
مشکل در دفع ادرار
علل ایجاد سنگ کلیه
سنگ کلیه اغلب هیچ دلیل قطعی و تک فاکتوری ندارد ، و عوامل متعددی ممکن است خطر آن را افزایش دهند.
سنگ کلیه هنگامی تشکیل می شود که ادرار شما حاوی مواد تشکیل دهنده کریستال-مانند کلسیم ، اگزالات و اسید اوریک-بیش از آن است که ادرار شما می تواند آن را رقیق کند.
در عین حال ، ادرار شما ممکن است فاقد موادی باشد که مانع چسبیدن کریستال ها به هم می شود و محیطی ایده آل برای تشکیل سنگ کلیه ایجاد می کند.
انواع سنگ کلیه
دانستن نوع سنگ کلیه شما به تعیین علت آن کمک می کند و ممکن است سرنخ هایی در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه بیشتر ارائه دهد.
در صورت امکان ، سنگ کلیه خود را نگه داشته تا بتوانید آن را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه بدهید.
انواع سنگ کلیه عبارتند از:
سنگهای کلسیم:
بیشتر سنگهای کلیه سنگهای کلسیم هستند که معمولاً به شکل اگزالات کلسیم هستند. اگزالات ماده ای است که روزانه توسط کبد ساخته می شود یا از رژیم غذایی شما جذب می شود. برخی از میوه ها و سبزیجات ، و همچنین آجیل و شکلات ، دارای محتوای اگزالات بالایی هستند.
عواملی شامل رژیم غذایی ، دوزهای بالای ویتامین D ، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیک می تواند غلظت کلسیم یا اگزالات در ادرار را افزایش دهد.
سنگ های کلسیم ممکن است به شکل کلسیم فسفات نیز ایجاد شوند. این نوع سنگ بیشتر در شرایط متابولیک مانند اسیدوز توبولار کلیه شایع است. همچنین ممکن است با داروهای خاصی که برای درمان میگرن یا تشنج استفاده می شود مانند توپیرامات همراه باشد.
سنگهای استروویت:
سنگهای استروویت در پاسخ به عفونت ادراری ایجاد می شوند. این سنگها گاهی اوقات بدون علامت و یا علائم کمی می توانند به سرعت رشد کرده و کاملاً بزرگ شوند.
سنگ های اسید اوریک:
سنگ های اسید اوریک در افرادی که به دلیل اسهال مزمن یا سوء جذب ، مایع بیش از حد از دست می دهند ، کسانی که رژیم غذایی با پروتئین بالا دارند و کسانی که دیابت یا سندرم متابولیک دارند ، ایجاد می شود. برخی عوامل ژنتیکی همچنین ممکن است خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را افزایش دهند.
سنگ های سیستین:
این سنگ ها در افراد مبتلا به اختلال ارثی به نام سیستینوری ایجاد می شود که باعث می شود کلیه ها مقدار زیادی آمینو اسید خاص را دفع کنند.
عوامل خطر در سنگ کلیه
عواملی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند عبارتند از:
سابقه خانوادگی یا شخصی:
اگر فردی در خانواده شما سنگ کلیه داشته است ، احتمال ابتلا به سنگ در شما هم بیشتر می شود. اگر قبلاً یک یا چند سنگ کلیه داشته اید ، در معرض خطر عود سنگ هستید.
کم آبی بدن:
عدم نوشیدن آب کافی در روز خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد. افرادی که در آب و هوای گرم و خشک زندگی می کنند و کسانی که زیاد عرق می کنند ممکن است بیشتر از دیگران در معرض خطر باشند.
رژیم های خاص:
خوردن رژیم غذایی سرشار از پروتئین ، سدیم (نمک) و قند ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد. این امر به ویژه در مورد رژیم غذایی با سدیم بالا صادق است.
نمک زیاد در رژیم غذایی شما میزان کلسیم دفع شده کلیه ها را افزایش می دهد و خطر ابتلا به سنگ کلیه را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
چاقی:
شاخص توده بدن بالا (BMI) ، اندازه دور کمر و افزایش وزن با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه همراه است.
بیماریهای گوارشی و سابقه جراحی
جراحی بای پس معده ، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می تواند باعث تغییراتی در متبولیسم گوارش شود که بر جذب کلسیم و آب تأثیر می گذارد و میزان مواد تشکیل دهنده سنگ در ادرار شما را افزایش می دهد.
سایر شرایط پزشکی مانند اسیدوز توبولار کلیوی ، سیستینوری ، هایپرپاراتیروئیدیسم و عفونت های مکرر ادراری نیز می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.
برخی مکمل ها و داروها ، مانند ویتامین C ، مکمل های غذایی ، ملین ها (در صورت استفاده بیش از حد) ، آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم و برخی داروها که برای درمان میگرن یا افسردگی استفاده می شوند ، می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.
تشخیص سنگ کلیه
اگر پزشک مشکوک به وجود سنگ کلیه است ، ممکن است آزمایش ها و روش های تشخیصی مانند:
آزمایش خون:
آزمایش خون ممکن است مقدار زیادی کلسیم یا اسید اوریک در خون شما را نشان دهد. نتایج آزمایش خون به نظارت بر سلامت کلیه ها کمک می کند و ممکن است پزشک شما را برای بررسی سایر بیماری ها راهنمایی کند.
آزمایش ادرار:
آزمایش جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته ممکن است نشان دهد که شما بیش از حد مواد معدنی سنگ ساز دفع می کنید . یا مواد پیشگیری کننده از تشکیل سنگ (مثل سیترات)به مقدار خیلی کم و غیرموثر دفع می کنید. برای این آزمایش ، پزشک ممکن است از شما بخواهد که دو جمع آوری ادرار را در دو روز متوالی انجام دهید.
تصویربرداری:
۱-سونوگرافی :
یک روش تشخیصی غیر تهاجمی که سریع و آسان انجام می شود ، یکی از روش های تشخیصی اولیه و کم هزینه تصویربرداری برای تشخیص سنگ کلیه است
۲-سی تی اسکن (CT) به راحتی حتی سنگ های ریز را نشان دهد.
از گرافی ساده شکم کمتر استفاده می شود زیرا این روش تصویربرداری نمی تواند سنگ های کوچک کلیه و سنگ های غیر اپک را از تشخیص بدهد.
آنالیز سنگهای ادراری دفع شده و یا با روشهای تهاجمی خارج شده اطلاعات خوبی در جهت تشخیص و روش های درمانی و پیشگیری به ما می دهد. پس سنگ خود را دور نندازید.در ظرف ادرار کنید تا سنگ دفعی را بگیرید
آنالیز آزمایشگاهی ، ترکیب سنگ کلیه شما را نشان می دهد. پزشک شما از این اطلاعات برای تعیین علت ایجاد سنگ کلیه استفاده می کند و طرحی برای جلوگیری از عود سنگ کلیه ایجاد می کند.
درمان سنگهای کلیه
درمان سنگ کلیه بسته به نوع سنگ و علت ایجاد و اندازه آن ، متفاوت است.
۱-سنگ های کوچک بدون علائم
اکثر سنگهای کوچک کلیه نیازی به درمان تهاجمی ندارند.و ممکن است بتوانید این سنگ کوچک دفع کنید: با کمک:
آب آشامیدنی:
نوشیدن روزانه ۲ تا ۳ لیتر آب (۱.۸ تا ۳.۶ لیتر) ادرار شما را رقیق نگه می دارد و ممکن است از تشکیل سنگ جلوگیری کند. به اندازه کافی مایعات – در حالت ایده آل عمدتا آب – بنوشید تا ادرار شفاف شود.
مسکن ها:
دفع یک سنگ کوچک می تواند درد ایجاد کند.
برای تسکین درد خفیف ، پزشک ممکن است مسکن هایی مانند دیکلوفناک ،سلکوکسیب، ایبوپروفن یا ناپروکسن را توصیه کند.
درمان دارویی: پزشک شما ممکن است دارویی برای کمک به دفع سنگ کلیه به شما بدهد. این نوع داروها که به عنوان مسدود کننده آلفا شناخته می شوند (امنیک یا تامسولوسین تامسوور ) ، حالب شما را شل کرده و به شما کمک می کند سنگ کلیه را سریعتر و با درد کمتری دفع کنید.
سنگ های بزرگ و آنهایی که علائم ایجاد می کنند:
سنگ های کلیه که خیلی بزرگ هستند و خود به خود دفع نمی شوند یا باعث خونریزی ، آسیب کلیوی یا عفونت های مداوم ادراری می شوند ، ممکن است نیاز به درمان شدید تری داشته باشند.
رویه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
استفاده از امواج صوتی برای خرد کردن سنگ ها: برای برخی از سنگ های کلیه – بسته به اندازه و محل – پزشک شما ممکن است روشی به نام سنگ شکن بیرونی (ESWL) را توصیه کند.
ESWL از امواج صوتی برای ایجاد ارتعاشات قوی (امواج ضربه ای) استفاده می کند که سنگ ها را به قطعات کوچکی که می توانند از طریق ادرار دفع شوند ، خرد می کند.
این نوع سنگ شکن حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد و می تواند باعث درد متوسط شود ، بنابراین ممکن است تحت بیحسی موضعی و یا بیهوشی مختصر انجام شود.
ESWL می تواند باعث خونریزی در ادرار ، کبودی در پشت یا شکم ، خونریزی و هماتوم در اطراف کلیه و درد متوسط تا شدید هنگام عبور قطعات سنگ از حالب و مجاری ادراری شود.
جراحی برای برداشتن سنگهای بسیار بزرگ در کلیه:
روشی به نام نفرولیتوتومی پوستی (PCNL) که شامل شکستن و برداشتن سنگ کلیه با برش کوچک در پشت ( یک سانتی پوست) با استفاده از تلسکوپ کلیه و ابزارهای ظریف است که از طریق این برش وارد کلیه شده اند.
شما با بیهوشی عمومی تحت عمل جراحی قرار گرفته و یک تا دو روزه بهبود و از بیمارستان ترخیص خواهید شد.
در صورت عدم موفقیت ESWL و یا در سنگ های بزرگتر ( بزرگتر از ۱.۵ سانتی متری ) و یا در موارد انسدادی بودن سنگ و شک به عفونت ، پزشک شما این جراحی را توصیه می کند .
استفاده از سنگ شکن از مجرا (TUL) :
برای برداشتن سنگ های حالب یا سنگ های کوچک داخل کلیه ، پزشک ین روش را پیشنهاد می دهد که یک لوله نازک (یورتروسکوپ) مجهز به دوربین را از طریق مجرای ادراری و مثانه شما به حالب شما وارد می کنند.
تا به سنگ برسیم ، هنگامی که سنگرویت شد ، با ابزارهای خاصی (بسکت) سنگ را به دام انداخته و به کمک سنگ شکن لیزری به قطعاتی که در ادرار قابل دفع باشند ، خرد می کنند.
سپس پزشک شما ممکن است یک فنر کوچک حالبی (استنت) را در حالب قرار دهد تا تورم را تسکین داده و بهبودی را تسریع کند.
در این روش ممکن است به بیهوشی عمومی یا اسپاینال (بیحسی از کمر) نیاز داشته باشید.
جراحی غدد پاراتیروئید:
برخی از سنگهای کلسیم فسفات ناشی از فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید هستند که در چهار گوشه غده تیروئید ، درست در زیر سیب آدم قرار دارند. وقتی این غدد بیش از حد هورمون پاراتیروئید (هیپرپاراتیروئیدیسم) تولید می کنند ، سطح کلسیم شما می تواند بیش از حد بالا برود و در نتیجه سنگ کلیه ایجاد شود.
جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه
پیشگیری از سنگ کلیه ممکن است شامل ترکیبی از تغییر در سبک زندگی و داروها باشد.
تغییر سبک زندگی
در طول روز آب بنوشید.
برای افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند ، پزشکان معمولاً نوشیدن مایعات کافی برای دفع حدود ۲ لیتر ادرار در روز را توصیه می کنند.( مصرف ۳.۵ تا ۴.۵ لیتر آب در ۲۴ ساعت روز) ممکن است پزشک از شما بخواهد میزان خروجی ادرار خود را اندازه گیری کنید تا مطمئن شوید که به اندازه کافی آب می نوشید.
اگر در آب و هوای گرم و خشک زندگی می کنید یا مکرر ورزش می کنید ، ممکن است نیاز به نوشیدن آب بیشتر برای تولید ادرار کافی داشته باشید. اگر ادرار شما شفاف است ، به احتمال زیاد آب کافی می نوشید.
غذاهای غنی از اگزالات کمتر بخورید. اگر سابقه تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم دارید ، پزشک برای شما غذاهای غنی از اگزالات را محدود خواهد کرد . اینها شامل ریواس ، چغندر ، بامیه ، اسفناج ، چای سیاه و سبز، سیب زمینی شیرین ، آجیل ، ، شکلات ، فلفل سیاه و محصولات سویا است.
رژیم کم نمک و محدود نمودن مصرف پروتئین حیوانی ضروری است. میزان نمک مصرفی خود را کاهش دهید و منابع پروتئینی غیر حیوانی مانند حبوبات را انتخاب کنید.
به خوردن غذاهای غنی از کلسیم (لبنیات) ادامه دهید ، اما مکمل های کلسیمی(قرص های کلسیمی) اصلا مصرف نکنید.
کلسیم موجود در غذا تاثیری بر خطر ابتلا به سنگ کلیه ندارد. خوردن غذاهای غنی از کلسیم را ادامه دهید مگر اینکه پزشک شما توصیه دیگری داشته باشد.
قبل از مصرف مکمل های کلسیم با پزشک خود مشورت کنید ، زیرا مکمل ها بر عکس کلسیم موجود در غذا با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط هستند.
اگر ضروری بود ممکن است با مصرف مکمل های کلسیمی همراه با غذا ، خطر را کاهش دهید.
توجه کنید رژیم غذایی کم کلسیم می تواند تشکیل سنگ کلیه را در برخی افراد افزایش دهد.
پزشک شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع خواهد داد تا بتواند به شما در تهیه یک برنامه غذایی کمک کند که خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش می دهد.
داروهای مورد نیاز برای سنگ کلیه
داروها می توانند دفع مواد معدنی و نمک در ادرار را کنترل کنند و ممکن است در افرادی که انواع خاصی از سنگ ها را تشکیل می دهند مفید باشد.
نوع دارویی که پزشک تجویز می کند بستگی به نوع سنگ کلیه شما دارد. در اینجا چند نمونه آورده شده است:
سنگهای کلسیم: برای جلوگیری از تشکیل سنگ های کلسیم ، پزشک ممکن است دیورتیک تیازیدی یا دارویی حاوی فسفات تجویز کند.
سنگ های اسید اوریک:
پزشک شما ممکن است آلوپورینول را برای کاهش سطح اسید اوریک در خون و ادرار و دارویی برای قلیایی نگه داشتن ادرار تجویز کند. در برخی موارد ، آلوپورینول و یک عامل قلیایی کننده ممکن است سنگ های اسید اوریک را حل کنند.
سنگهای استروویت :
برای پیشگیری از سنگ های استروایت ، پزشک شما راهکارهایی را برای جلوگیری از باکتری های ایجاد کننده عفونت ادراری ، از جمله نوشیدن مایعات برای حفظ جریان خوب ادرار و تخلیه مکرر مثانه توصیه خواهد کرد. در موارد نادر ، استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک ها در دوزهای پایین یا مصرف متناوب آن ، ممکن است توصیه شود
سنگ های سیستین:
در کنار پیشنهاد رژیم غذایی کم نمک و کم پروتئین ، پزشک ممکن است توصیه کند که مایعات بیشتری بنوشید تا ادرار بیشتری تولید شود.( بیشتر از سایر سنگ ها حتی تا ۴.۵ لیتر در ۲۴ ساعت) . یا ممکنه پزشک شما ، دارویی تجویز کند که حلالیت سیستین را در ادرار شما افزایش می دهد.
سنگ های کوچک کلیه که انسداد نداشته باشد یا مشکلات دیگری پثل عفونت ایجاد نکرده باشد می تواند توسط پزشک خانواده شما درمان شوند.
اما اگر سنگ کلیه بزرگ دارید و درد شدید یا مشکلات کلیوی دارید ، حتما به متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
برای آماده شدن برای ویزیت متخصص اورولوژی چه کار هایی برای بهبود کیفیت ملاقات انجام دهیم؟
بپرسید آیا قبل از ویزیت باید کاری انجام دهید ، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
علائم خود را بنویسید ، از جمله علائم غیر مرتبط با سنگ کلیه.
میزان نوشیدنی و ادرار خود را در یک دوره ۲۴ ساعته چارت کنید
لیستی از تمام داروها ، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید.
در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را همراه داشته باشید تا به شما کمک کند آنچه را که با پزشک خود در میان گذاشته اید به خاطر بسپارید.
سوالاتی را که می خواهید از پزشک خود بپرسید بنویسید .
در مورد سنگ کلیه ، برخی از سوالات اساسی عبارتند از:
آیا سنگ کلیه دارم؟
اندازه سنگ کلیه چقدر است؟
سنگ کلیه در کجا قرار دارد؟
چه نوع سنگ کلیه ای دارم؟
آیا برای درمان بیماری خود به دارو نیاز دارم؟
آیا به جراحی یا روش دیگری نیاز دارم؟
چقدر احتمال دارد سنگ کلیه مجدد تکرار شود؟
چگونه می توان از سنگ کلیه در آینده جلوگیری کرد؟
من شرایط سلامتی دیگری دارم. چگونه می توانم آنها را به بهترین شکل با هم مدیریت کنم؟
آیا باید محدودیت هایی را رعایت کنم؟
آیا جایگزینی کلی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
آیا مطالب آموزشی دارید که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را توصیه می کنید؟
آیا نیاز به ویزیت بعدی دارم؟
کلینیک آریاشهر در درمان سنگ کلیه چه تجاربی دارد؟
کلینیک ما از جدیدترین فناوری برای درمان سنگ کلیه استفاده می کند ، از جمله تکنیک های کم تهاجمی که با استفاده از برش های کوچک یا بدون برش و از طریق مجرا انجام می شود.
دکتر سید اسماعیلی تجربه زیادی در انجام نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) – یک عمل جراحی برای برداشتن سنگهای بزرگ کلیه دارد.
آیا در کلینیک برای پیشگیری از سنگ کلیه هم اقدامی می شود؟
بعد از مراجعه اولیه ، ابتدا اولویت با حفظ و سلامت کلیه هست . بنابراین اقدامات لازم برای حذف سنگ ها و رفع انسداد می شود . و بعد از اقدامات اورژانس ارزیابی تشخیصی برای نوع سنگ انجام و با توجه به نوع سنگ ادراری اقدامات لازم شامل اصلاح تغذیه ای و درمان دارویی شروع می شود . با این اقدامات تا ۷۵ درصد از عود سنگ می شود جلوگیری شود.
